GÖRÜNMEYENİN VE SESSİZLİĞİN PEŞİNDE, JOHN PAWSON

HUZURLU, SESSİZ, YALIN, ÇOK YALIN, HATTA HİÇBİRŞEYİN GÖRÜNMEDİĞİ MEKÂNLAR YARATAN JOHN PAVVSON, YAPTIĞI İŞTE, AZ’IN NASIL ZENGİNLİĞE DÖNÜŞEBİLECEĞİNİN ÖRNEKLERİNİ VERİYOR.

Aslında John Pavvson hiçbir zaman mimar olmayı hayal etmemiş. Babasına göre o, ileride aileye ait tekstil şirketinin başına geçmeliydi. Kendisi de çok farklı birşey düşünmemiş olacak ki, gerçekten de 1960’ların sonundaki ruhtan etkilenip okulu bıraktıktan sonraki birkaç yılını bu işle uğraşarak geçirmiş. Çok geçmeden, aslında bu işin ona hiç de uygun olmadığını far-keden Pavvson, 1973’te işi bırakıp Japonya’ya gitmeye karar vermiş. Orada kaçınılmaz olarak Zen Budizm’den etkilenen Pawson’un hayatını değiştiren olaylar zinciri ise Mimar Shiro Kuramata ile tanışmasıyla başlamış. Kuramata’nın geleneksel Japon yalınlığını,

çağdaş estetikle buluşturan eserleri Pavvson’u tam anlamıyla büyülemiş. Geleneksel anlamda Kuramata’ya çıraklık yapmasa da, Japonya’daki vaktinin çoğunu Ku-ramata’nın ofisinde geçirir olmuş. Ustasından çok şey öğrenen ve etkilenen Pavvson, Londra’ya geri döndüğünde Kuramata ile ilişkide kalmaya devam etmiş. Ku-ramata’nın Pavvson’a neden mimarlık eğitimi almadığını sorması ise, Pavvson’un gelecekte ne yapacağına kesin olarak karar vermesine yol açmış. 30 yaşından sonra, Architectural Association’a başvurmuş, kabul edilmiş ve zorlu bir eğitim süreci başlamış. Üçüncü sınıftayken, Londra’daki sanat çevreleriyle yakın ilişkisi

1. Eve dönüştürülen eski ambarın kirişleri, Pawson’un yalın ve “dümdüz” iç mekânına zengin bir arka fon oluşturmuş. 2. Hong Kong Havaalanı’ndaki Cathay Pacific’in bekleme salonunda, bir uçtan diğerine uzanan dar havuz, ışıkla suyun oyununu sergiliyor. 3. Pavvson’un Obumex firması için tasarladığı mutfaklar, o kadar yalın ki, musluk vanaları bile tezgâhın kenarına gizlenmiş.

Sayesinde aldığı bir iş teklifi nedeniyle okulu bırakmış, kendi ofisini kurmuş ve önemli işlerinin ilki sayılabilecek Leslie VVaddington’a ait sanat galerisini tasarlayarak kariyer yaşamının ilk önemli projesine imza atmış.

Yıllar geçtikçe Pavvson’un yaptığı işlerin yelpazesi de genişledi, doğal olarak. Tasarladığı bu ilk galerinin yanı sıra, bugün artık çok sayıda eve, bir tiyatroya, bir havayolu şirketinin bekleme salonuna, mağazalara da imza atmış durumda. Pavvson’un müşteri profili de aynı şekilde zaman geçtikçe genişledi. Aldığı işler, önceleri, arkadaşlarından ya da arkadaşların arkadaşlarından geliyorken, zaman içinde Calvin Klein, Martha Stevvart gibi çok tanınmış isimler için mekânlar tasarladı. Pavvson kariyerini yazdığı kitaplar, verdiği konferanslarla da geliştirmeye devam etti.

John Pavvson’un işleri Japonlar’a özgü yalınlık ve azla yetinme fikriyle çok bağlantılı. Pavvson’un yalınlığı, günlük görsel kirliliği bertaraf edip, bir düzen ve huzur ortamı yaratmak olarak tanımlanmalı. Yarattığı mekânlar, başlıbaşına bir yaşama biçimi öngören bir mimariye sahip. Stil denemelerini bir tarafa bırakan, mekân, orantı, ışık ve malzeme üzerine yoğunlaşan bir mimarlık onunki. Yaptığı işlerde teknik çok önemli bir yer tutuyor. Oran hesaplamalarının, malzeme özelliklerinin onun işlerindeki rolü çok büyük. Yarattığı mekânlar o

kadar yalın ve ortaya çıkan iş o kadar görünmeze yakın ki, ortada yapılmış hiçbirşey yok gibi görünüyor. Aslında, işte tam da bu yalınlığı sağlamak, çok detaylı bir tasarım süreci ve dikkatli ve özenli bir işçilik gerektiriyor. Yapım aşamasından önce yaptığı analizler, araştırmalar, binaların karakterleri hakkkında hazırlattığı raporlar, raflar dolusu. Çoğu zaman “takıntılı” olarak adlandırılabilecek bu durum, ortaya özenli işler koyabilmek için ona göre kaçınılmaz. Mimarlığı hayata karşı alınan bir tavrın yansıması olarak gören Pavvson’a göre, mimarlık düzen arayışının, yalınlığın, azla yetinmenin ifadesi. Bu da görsel kaosun yok edilmesi ve gerekli olmayan her-şeyden kurtulmak aslında. Yarattığı mekânlar, bu mimari değerleri uyguladığı ve gösterdiği bir arena.

Tasarladığı mekânlara tek tek baktığımızda, örneğin galerilerde, sessiz ve işlevsel mekânlar hemen dikkat çekiyor. Mimarinin sanatın önüne geçerek, sergilenecek eserlerden önce dikkat çekmemesi gerektiğini savunan Pavvson’a göre, bir galeride mimar için en önemli unsurlar, zemin, duvarlar ve aydınlatma olmalı. Zemin ve duvarlar elverdiği ölçüde nötr olup sanat yapıtlarının arkasında yalın bir fon oluşturmalı, aydınlatma ise özellikle ayarlanabilir ve değiştirilebilir olup, farklı sanat yapıtları için uygun şekilde ayarlanabilmeli. Pavvson’un VVaddington Galeri’deki başarısı; cam cephede yer alan, hiç çerçevesiz, neredeyse görünmez cam kapıyla, parke zeminin üzerinde yüzer gibi görünen bembeyaz duvarlarla, ana mekândan saklanan, görünmeyen bir köşeye yerleştirilen merdivenle; neredeyse görünmeyen bir mimari yaratması oldu.

Pavvson’un müşteri portföyündeki en önemli isimlerden biri Calvin Klein. Pavvson, Klein’le uzun bir işbirliği dönemi içinde çok sayıda mağazaya imza attı. Calvin Klein, 1990’lara gelene kadar kendi mağazalar zincirini henüz kurmamıştı. Ünlü modacı, Pavvson’dan Madison Avenue’deki ilk mağazayı tasarlamasını istediğinde kendi giysilerinin ve tasarım yaklaşımının mimarideki yansımasını gerçekleştirecek bir mimar arıyordu. Bu ilk mağaza, Klein’in konsepti hakkında bir-şeyler söyleyen bir yer olmalıydı. Calvin Klein, Pavv-son’u küçük çaplı iç mekânlara konsantre olmaktan uzaklaştırıp, daha başka alanlara ve farklı ülkelere taşıyan en önemli müşterisi oldu. Pavvson’u Madison Ave-nue’den Seul’e, Paris’e oradan Londra’nın en büyük alışveriş merkezi olan Bluevvater’a götürdü. Calvin Kle-in’ın mağazaları dünya çapına yayıldıkça Pawson da hep onunla birlikteydi.

Belçikalı mutfak firması Obumex için tasarladığı mutfaklar da Pavvson’ın imza attığı önemli işlerden… Pavvson, Obumex’le Belçika’da bir ders verirken tanıştı. Ondan, önce bir shovvroom tasarlamasını istedilerse de sonradan yeni bir mutfak tasarımı aradıklarını söylediler. Pavvson, müşterileri için mutfak tasarlama imkânını bulurken, yalın ve zamansız mutfaklar üretmeyi isteyen Obumex de tasarımcısıyla buluştu. Yalınlığı ve işlevselliği vurgulayan bir mutfak serisi oldu bu. Az sayıdaki malzemeyle, detaylarda çok geniş bir çeşitlilik yaratıldı. Bu mutfaklar, içine yerleştirildikleri mekânın mimari dilini hiç bozmayacak şekilde tasarlandılar.

Pavvson’un bir başka projesi, Norman Foster imzalı Chek Lap Kok’taki Uluslararası Hong Kong Havaalanında Cathay Pacific için tasarladığı bekleme salonu oldu. Salonun hem modern, hem de Asyalı olması ve lüks imajı taşıması isteniyordu. Şehrin gürültüsünün ve modern yaşamın yoruculuğunun tam karşısında duran bir huzur ve sessizlik ortamı yaratmayı hedefleyerek Pavvson yola koyuldu. Hem bir havaalanının çok şey talep eden ortamına uygun olacak, hem de aynı zamanda çok yalın bir mekân tasarlamaya başladı. Öncelikle, rahatlatıcı etkisi olduğunu düşündüğü bir “lüksler listesi” yaptı. First Class yolcuları için kişisel banyolar, dünyadaki en iyi restoranların kalitesine sahip bir restoran, güzel sanatlar kitaplarıyla dolu bir kütüphane, şık bir bar ve her yolcuya özel bir çalışma alanı… Doğal ışığı içeriye aldı ve suyun rahatlatıcı ve huzur verici etkisinden yararlanmayı düşündü. Bekleme salonuna bir uçtan diğer uca uzanan bir havuz koydu ve ışığı üzerinden yansıttı. Böylelikle, havaalanından bağımsız, kendine has özellikleri olan bir mekân yaratmayı becerdi.

Pavvson, çok geç yaşta yöneldiği mimarlık alanında kalıcı ve ses getiren işler yaptı ve yapmaya devam ediyor. John Pavvson’ın başarısını belki de kendisine ait şu sözlerde aramak gerekiyor: “Yaptığınız iş her zaman karakterinizi, kim olduğunuzu ve kim olmak istediğinizi yansıtmalı…”

Okumak için, John Pavvson VVorks, Deyan Sudjic, Phaidon. (Kitabı Grafikir Uluslararası Yayıncılık’tan temin edebilirsiniz). DERLEYEN: GÜLGÜN BALTA

ARB has written to Dezeen to say John Pawson is \u0026quot;not an architect\u0026quot;

John Pawson: Plain Space at the Design Museum – Dezeen